top of page

De Kribbebijter 14-09-1940

Max Reimann

​

Producent: Toneelgezelschap Jan Nooij

​

Premièredatum: 14 september 1940

Locatie: Tip-Top Theater, Amsterdam


 

Rolverdeling:

o.a.

​

Annie Langenaken


Jan Nooij


Willem Veltman

Koptekst 6.jpg
Achterblad brochure.jpg

De Rijp – Het Amsterdams Volkstoneel, een lied over een tante die een olifant heeft en Mien Dobbelsteen als doktersassistentie in de tv-serie Zeg ‘ns Aaa. De familie Blaaser duikt sinds eind negentiende eeuw overal op in het Nederlandse theaterlandschap. Over stamvader Jan Dirk, zijn nazaten en aangetrouwd gezelschap wordt op 4 november een voorstelling gegeven.

​

Dat was nog het minste werk: een locatie bedenken voor het optreden. Dat kon natuurlijk alleen maar cultureel centrum De Groene Zwaan zijn in de Rijp. Want daar is stamvader Jan Dirk Blaaser in 1894 vanuit Amsterdam naartoe verhuisd. De acteur/regisseur kreeg toestemming om in de pastorie te wonen van het gebouw dat toen nog Lutherse Kerk was.

Marty Hinrichs (81) en zijn echtgenote Hanny Vree (78), die verantwoordelijk zijn voor de productie in De Groene Zwaan, zijn laatst nog eens in de woning gaan kijken. Ze kregen het er benauwd van, zo smal waren de trappetjes. Maar ze voelden ook meteen de charme van het authentieke, alsof de klok bijna anderhalve eeuw is teruggedraaid. Net zo bekoorlijk als de naastgelegen kerkzaal met kansel waar tegenwoordig optredens worden gegeven voor maximaal tachtig bezoekers.

 

Hinrichs en Vree noemen hun kroniek ’Telkens Weer’. Het verwijst naar het bekende

nummer dat Willeke Alberti zong in de film Rooie Sien (1975) waarin ze de

hoofdpersoon speelt. De moederrol is voor Beppie Nooij junior, ook een Blaaser-telg.

Telkens Weer is ook het credo dat moeiteloos op de familie valt te plakken. Telkens

als een nieuwe generatie opstaat, kiest die voor een carrière op het toneel. De ene

produceert of regisseert, de ander zingt of acteert.

Zoals vijf kinderen van stamvader Jan Dirk: Marie, Bep, Clara, Rina en Johan.

Allemaal belanden ze op het podium. Alleen Wim niet, die kiest voor een leven als

autoverkoper. Omdat hij net als zijn zussen en broer is behept met een vlotte babbel en energieke uitstraling zet hij veel meer om dan zijn collega’s. Hij heeft dan ook aanzienlijk meer te besteden dan zijn acterende familieleden, die het financieel zwaar hebben in de onzekere showbusiness. Zijn moeder moet een enkele keer geld van Wim lenen als ze krap bij kas zit.

 

                                            Het waren cultureel barre tijden in de jaren twintig en dertig. Televisie bestond nog niet, er was                                                      alleen de stomme film in de bioscoop. Decors werden met trekschuiten naar de schouwburgen                                                        gevaren, voorstellingen werden louter op posters aangekondigd. Vaak werd voor een dorp gekozen                                                waar tegelijkertijd kermis werd gehouden. Er was dan volk op straat dat bereid was geld uit te geven                                              aan vertier.

                                            En dan het imago van de acteurs en actrices. Dat was beroerd. Iedereen kende de kreet: ’haal je was                                                binnen, de artiesten komen eraan’. Het was allesbehalve een respectvol vak. Vree heeft zelfs op haar                                              lagere school meegemaakt dat ze met de nek werd aangekeken. Dat artiestenkind was een                                                                buitenbeentje. ,,Tegenwoordig zijn acteurs VIP’s, maar toen rustte er een vloek op. Het was                                                            schorem.’’

                                            Toch koos bijna iedereen in de familie Blaaser voor een bestaan op de bühne. Toeval? Nee, dat kan                                                het volgens Vree niet zijn. Als er een kind nodig was in een toneelstuk, kozen de spelers vaak voor                                                  hun eigen zoon of dochter. Zo deed die op jonge leeftijd de eerste podiumervaring op. De fascinatie voor het vak kregen ze van hun ouders mee. Het is volgens Vree niet veel anders dan bij een boer, bakker of plantenkweker. Die vindt meestal ook een opvolger in zijn zoon. Haar vader leidde het muzikale Trio Henk Vree. Hanny werd danseres, zangeres en actrice. Haar man Marty werd acteur, toneelmeester, decorontwerper en producent.

Dat bijna alle aangetrouwde familieleden uit de showbusiness komen, is volgens Hinrichs logisch. ,,Je bent met elkaar onderweg, speelt soms intieme scenes samen en spendeert veel tijd met elkaar. Dan is het niet zo verwonderlijk dat mensen in de theaterwereld verliefd op elkaar worden.’’ Een partner in dezelfde branche heeft vooral voordelen, hebben hij en zijn vrouw ervaren. Er is begrip voor het werken op de sociaal meest ongunstige tijden, met feestdagen en verjaardagen. Probeer dat maar eens uit te leggen aan een negen-tot-vijf type.

De jaarlijkse reünie van de familie Blaaser vond daarom ook jarenlang plaats op hetzelfde moment plaats: kerstavond. Omdat alleen dan de schouwburgen dicht zijn. Dit keer is het samenzijn op zondag 5 november, als de twee uur durende voorstelling ’Telkens Weer’ in een besloten setting voor alle takken van de stamboom wordt gespeeld. De avond ervoor is het openbare optreden voor publiek. ,,Onze familieleden zullen wel kritischer zijn dan de gewone toeschouwers’’, verwacht Hinrichs. ,,We krijgen ongetwijfeld te horen dat we sommigen meer aandacht hadden moeten geven.’’

 

Een bekende artiest uit de familie is Jan Blaaser, wiens veelzijdigheid ongekend is. Hij trad op als humorist met Tom Manders (Dorus), was acteur in de bioscoopfilms Ciske de Rat en Keetje Tippel, speelde de burgemeester in de tv-serie Swiebertje, had een carnavalshit met ’Mijn tante heeft een olifant’ en was vanaf de jaren zeventig een geslaagd cabaretier met uitverkochte onemanshows.

Onlangs verscheen een biografie die zijn dochter Esther heeft geschreven. Ze vertelt onder meer hoe aanzien en applaus geen garantie zijn voor een gelukkig leven. Blaaser overlijdt – 65 nog maar – in eenzaamheid in een appartement in Lelystad. Hinrichs: ,,Jan was niet meer actief in het theater. Hij kampte met gezondheidsproblemen sinds hij tijdens een show in Carré in de orkestbak is gevallen. En hij leefde gescheiden van de moeder van Esther.’’ Blaasers kleindochter Gaby speelde onder meer in de soaps Onderweg naar Morgen, SpangaS en Goede Tijden, Slechte Tijden.

Minstens zo bekend bij het grote publiek als Jan Blaaser is Carry Tefsen, die samen is met Marty’s broer Ger. Al in 1963 heeft ze haar eerste grote rol in de musical Oliver, maar de grote doorbraak komt in 1981 als ze in de huid kruipt van huishoudster Mien Dobbelsteen in de televisieserie Zeg ‘ns Aaa. Nederland ligt aan de voeten van de volkse assistente van dokter Van der Ploeg. De VARA-serie  van scenarioschrijver Alexander Pola tikt geregeld de acht miljoen kijkers aan. Het programma loopt tot en met 1993.

Tefsen heeft net als de andere hoofdrolspelers in de kroniek ’Telkens Weer’ veel in volkstoneelstukken gespeeld, een genre dat tegenwoordig zo goed als uitgestorven is. Het waren voor iedereen toegankelijke voorstellingen vol herkenning en over sociale thema’s. Vree: ,,Stukken zonder dubbele bodem. De emotie kwam direct over het voetlicht. Het waren levensechte figuren waarmee het publiek zich kon identificeren.’’

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

De voorstelling in De Groene Zwaan zit vol nostalgie, het is een terugblik op tijden die geweest zijn. Vree constateert dat de romantiek van het vak langzamerhand is verdwenen. Schouwburgen worden volgens haar nauwelijks nog geleid door directeuren met een artistiek hart, maar vaak door zakelijk ingestelde managers. ,,Daardoor ontstaat een andere sfeer en worden andere afwegingen gemaakt.’’

Vree heeft ervaren hoe de volkscultuur in landen als Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland – waar ze veel heeft opgetreden - overeind wordt gehouden. De theaters zijn eigendom van de gemeente, die een vaste groep medewerkers (acteurs, muzikanten, technici) in dienst heeft. Per seizoen brengen die vier tot vijf producties op de planken. ,,Nederland is wat dat betreft veel minder cultuurminnend.’’ Ze merkt het ook aan hoe met voormalige podiumvedetten wordt omgegaan: in Nederland worden ze afgeschreven, in het buitenland nog steeds geadoreerd. Toen ze met haar man een voorstelling in een Weens theater bezocht, gaf het publiek vooraf een staande ovatie aan een oud-actrice – dik in de negentig – die in de loge zat als toeschouwer.

Ze constateren dat het aanbod in Nederlandse theaters verschraalt. Meer van hetzelfde, weinig ruimte voor artistieke uitstapjes. Hinrichs wijt het aan het reduceren of wegvallen van gemeentelijke subsidies. ,,Producenten krijgen fantastische stukken niet meer in schouwburgen, omdat die voor zekerheid gaan. Met alle respect maar die zetten liever een week Youp van ’t Hek neer, omdat ze weten dat die altijd uitverkoopt.’’

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wie terug wil naar de sfeer van vroeger, zal zich vermaken tijdens ’Telkens Weer’. Puttend uit hun herinneringen wandelen Hinrichs en Vree door de geschiedenis. Ze hebben in de loop der jaren zoveel materiaal verzameld dat ze kunnen laten zien: foto’s, affiches en video’s. Het wordt een voorstelling vergelijkbaar met het theatercollege dat actrice Anne Wil Blankers (83) geeft over haar carrière of kleinkunstenaar Karel de Rooij van cabaretduo Mini & Maxi. Als het optreden aanslaat, is het echtpaar van plan vaker met het programma op de planken te staan.

​

Wie meer wil weten over de theaterfamilie Blaaser kan naar de website die Marty Hinrichs heeft gemaakt: www.novotheater.nl. Hij is ook de oprichter van de Stichting Nederlandse Theater Traditie die zich inspant voor het behoud van theatervormen als volkstoneel en Weense operette.        

​

Arnold Aarts.

Kniertje.jpg
Bleeke Bet Clara Vischer.jpg
A8 De Hoop 1972 (verjaardag).jpg
DE%20Hoop%204_edited.jpg
De%20Hoop%203_edited.jpg
bottom of page